Komisja Europejska poinformowała o skierowaniu przeciwko Polsce sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE w związku z niespełnieniem rygorystycznych norm dwutlenku azotu (NO2) odnotowanych w 2024 roku w dwóch strefach jakości powietrza: Aglomeracji Krakowskiej oraz Aglomeracji Górnośląskiej. Decyzja Komisji opiera się na danych historycznych, w tym na wynikach pomiarów z 2024 roku.
Stacja pomiarowa przy autostradzie – problem z miarodajnością danych
W naszym mieście działa jedna z 18 w Polsce stacji komunikacyjnych GIOŚ monitorujących jakość powietrza. Do marca 2025 r. stacja ta była zlokalizowana przy autostradzie A4, na Alei Górnośląskiej, zarządzanej przez GDDKiA – jednej z najbardziej obciążonych arterii tranzytowych w Polsce. Pomiar tlenków azotu w tym miejscu wskazywał przekroczenia dla całej Aglomeracji Górnośląskiej, jednak strefy czystego transportu nie dotyczą autostrad, a wyniki z tej lokalizacji nie mogły być traktowane jako miarodajne dla oceny zasadności wdrażania SCT na drogach miejskich.
Przeniesienie stacji na ul. Dudy-Gracza i brak reakcji ministerstwa
W wyniku wielomiesięcznych działań miasta, w marcu 2025 r., w porozumieniu z Departamentem Monitoringu Środowiska GIOŚ, stacja została przeniesiona na teren dróg zarządzanych przez miasto — na ul. Dudy-Gracza. W maju br. miasto Katowice przekazało do Ministerstwa Klimatu i Środowiska informację o przeniesieniu stacji pomiarowej jakości powietrza z lokalizacji przy autostradzie na miejsce, które w sposób miarodajny odzwierciedla warunki typowe dla ruchu miejskiego. W piśmie wyjaśniono, że poprzednia lokalizacja – bezpośrednio przy ruchliwej trasie tranzytowej – nie oddawała rzeczywistego poziomu jakości powietrza w Katowicach. Przez kolejne miesiące miasto nie otrzymało żadnej odpowiedzi ze strony ministerstwa, co intepretowane było jako brak zastrzeżeń do przedstawionych argumentów i dokonanej korekty.
Pismo z MKiŚ i obowiązek utworzenia Strefy Czystego Transportu
Do Urzędu Miasta Katowice wpłynęło pismo datowane na 1 grudnia 2025 r., w którym – zgodnie z interpretacją Ministerstwa Klimatu i Środowiska – wskazano, że lokalizacja punktu pomiarowego nie zwalnia z obowiązku utworzenia SCT, a samo wprowadzenie strefy jest kluczowe dla wypłaty środków z KPO na rzecz kraju. W świetle tych zdarzeń miasto zostało zobligowane do podjęcia działań zmierzających do utworzenia Strefy Czystego Transportu na terenie Katowic – uchwała intencyjna w tej sprawie zostanie poddana pod głosowanie radnych na najbliższej sesji Rady Miasta.
Brak obecnych przekroczeń NO2 a wymogi KE
Aktualne wyniki nie wskazują przekroczeń poziomu dopuszczalnego dla NO₂ w Katowicach. Mimo to Komisja Europejska ocenia sytuację według danych z roku 2024 i oczekuje wdrożenia przez polskie miasta dodatkowych działań, w tym Stref Czystego Transportu, niezależnie od faktu, że miasto nie odnotowuje obecnie przekroczeń norm NO₂.
Dlaczego w takim razie Katowice muszą przygotować Strefę Czystego Transportu?
- decyzja KE opiera się na danych historycznych, jeszcze sprzed korekty lokalizacji stacji pomiarowej,
- Strefy Czystego Transportu zostały wpisane do polskiego prawa jako obowiązkowy element planów ochrony powietrza dla aglomeracji, w których odnotowano przekroczenia,
- Komisja oczekuje pełnej zgodności i realizacji działań wskazanych w planach ochrony powietrza – niezależnie od obecnych wyników pomiarów.
Miasto Katowice jako jednostka działająca w ramach prawa krajowego i unijnego, jest zobowiązane do realizacji tych wymogów. Miasto zapewnia, że wszelkie działania będzie prowadzić w taki sposób, by – jak zawsze – możliwie najlepiej chronić interesy mieszkańców, dbając zarówno o jakość powietrza, jak i komfort codziennego życia.
Katowice: popieramy czyste powietrze – ale oczekujemy rzetelnych danych
Katowice od lat prowadzą intensywne działania na rzecz poprawy jakości powietrza: wymiana źródeł ciepła, inwestycje w transport publiczny, tworzenie zielonych przestrzeni i inteligentnego systemu zarządzania ruchem. Przeniesienie stacji pomiarowej i bieżące wyniki potwierdzają, że te działania przynoszą efekty.
1. Strefa Płatnego Parkowania
Realizowane są badania parkingowe – prowadzone na zlecenie GZM, które posłużą do rozszerzenia strefy i ewentualnej korekty stawek. Rozwiązanie to ogranicza liczbę wjazdów do centrum, zwiększa rotację miejsc postojowych oraz zachęca do korzystania z komunikacji publicznej, rowerów, hulajnóg i węzłów przesiadkowych.
2. Modernizacja taboru autobusowego
W lutym 2025 r. PKM Katowice podpisał umowę na dostawę 30 nowych autobusów elektrycznych o wartości blisko 117 mln zł, które trafią do floty w przyszłym roku. Po dostawach liczba elektrobusów wzrośnie do 58. PKM eksploatuje również autobusy hybrydowe, gazowe i o napędzie spalinowym, ale spełniającym standard emisji spalin Euro 6, co znacząco wpływa na ograniczenie emisji spalin.
3. Budowa węzła przesiadkowego „Św. Jana"
W sierpniu 2025 r. miasto otrzymało ponad 5 mln zł dofinansowania na budowę nowego węzła przesiadkowego w śródmieściu. Projekt obejmuje połączenie transportu kolejowego, tramwajowego, autobusowego i rowerowego. Inwestycja zakończy się najpóźniej w 2029 r., zwiększając atrakcyjność transportu publicznego.
4. Rozbudowa sieci tramwajowej
Trwa realizacja projektu „Tramwaj na Południe", którego celem jest zwiększenie dostępności i atrakcyjności transportu szynowego.
5. Rozwój elektromobilności
Katowice jako pierwsze w Polsce wypełniły obowiązek budowy min. 100 punktów ładowania — dziś w mieście działa ich ponad 200. Współpraca z Tauron Nowe Technologie zakłada modernizację infrastruktury poprzez wprowadzenie szybkiego ładowania. To m.in. dzięki temu mieszkańcy i firmy coraz chętniej inwestują w pojazdy elektryczne.
6. Przebudowa linii kolejowej E65
Modernizacja magistrali kolejowej, obejmująca m.in. rozbudowę torów do czterech, budowę nowych przystanków i modernizację istniejących, istotnie zwiększy przepustowość i częstotliwość połączeń. Nowe przystanki — Katowice Uniwersytet i Katowice Akademia — zlokalizowane w pobliżu stacji GIOŚ, staną się istotnymi węzłami przesiadkowymi. Inwestycja poprawi mobilność mieszkańców i ograniczy ruch samochodowy w mieście.
Wszystkie te działania odnoszą skutek, co można zaobserwować poprzez wskaźnik PM10 – określający ilość pyłu zawieszonego o średnicy do 10 mikrometrów w metrze sześciennym powietrza – który systematycznie spada w Katowicach. Średnia miesięczna wartość w 2024 r. wyniosła 25,1 ug/m3, wobec 24,3 w 2023 r., 28,5 w 2022 r., 31 w 2021 r., 29 w 2020 r., 32,2 w 2019 r., 40 w 2018 r. i 41 w 2017 r. Dla porównania, w 2010 r. średnioroczny poziom PM10 wynosił aż 52 ug/m3. Oznacza to, że w ciągu ostatnich czternastu lat ilość pyłu zawieszonego PM10 w katowickim powietrzu spadła o ponad połowę.
W ocenie Miasta, analiza jakości powietrza powinna opierać się na pomiarach prowadzonych w lokalizacjach zgodnych z normami unijnymi, a dane powinny rzetelnie odzwierciedlać sytuację, w jakiej żyją mieszkańcy.
Co dalej?
Miasto rozpoczęło prace analityczne, których celem jest:
- przygotowanie założeń Strefy Czystego Transportu,
- przedstawienie wariantów, które ograniczą uciążliwości dla mieszkańców,
- zapewnienie zgodności z wymogami KE i polskiego prawa,
- przeprowadzenie konsultacji społecznych.
Miasto Katowice podkreśla, że działania na rzecz poprawy jakości powietrza są prowadzone konsekwentnie i w sposób zgodny z realnymi danymi pomiarowymi oraz obowiązującymi przepisami. Przeniesienie stacji GIOŚ na ul. Dudy-Gracza pozwala na wiarygodny monitoring warunków powietrza tam, gdzie rzeczywiście mogą być one przedmiotem polityk transportowych i środowiskowych miasta.
Katowice będą realizować obowiązki wynikające z decyzji Komisji Europejskiej, jednocześnie dbając o komfort mieszkańców i proporcjonalność wprowadzanych rozwiązań.