Nowe działania Katowic w zakresie walki ze smogiem.
Walka ze smogiem jest dla naszego regionu jednym z największych wyzwań. To kwestia zdrowia tysięcy mieszkańców. Dlatego w Katowicach przez cały rok podejmujemy szereg działań na rzecz czystego powietrza. Z jednej strony to realizacja działań, które od kilku lat przynoszą efekty, a z drugiej to ciągłe poszukiwanie nowych rozwiązań, które można wdrożyć – mówił podczas dzisiejszej konferencji prasowej Mariusz Skiba, wiceprezydent Katowic zajmujący się kwestiami środowiska w mieście. – W tym sezonie planujemy wdrożenie trzech nowych działań. Po pierwsze – stworzenie bazy największych trucicieli i aktywne zachęcanie ich do wymiany kotłów. Po drugie - inwentaryzacja źródeł ciepła w całym mieście oraz cykle spotkań w dzielnicach. Po trzecie – wprowadzenie zmian do naszej uchwały antysmogowej, by jeszcze lepiej odpowiadała na zapotrzebowanie mieszkańców – podkreśla wiceprezydent Mariusz Skiba.
Baza największych trucicieli
Jeden kocioł węglowy, w którym spala się śmieci lub paliwa złej jakości produkuje więcej trujących substancji niż kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt kotłów w których spala się wysokiej jakości paliwo. Dlatego jednym z naszych kluczowych zadań będzie stworzenie mapy największych trucicieli – a następnie doprowadzenie do tego, by wymienili stary kocioł węglowy na ekologiczne źródła ogrzewania – mówi Mariusz Sumara, zastępca komendanta Straży Miejskiej w Katowicach.
W jaki sposób będzie powstawać mapa?
Będziemy bazować na różnych danych. Z jednej strony funkcjonujący od blisko roku, największy w Polsce system badania jakości powietrza AWAIR dostarcza nam szczegółowych danych ze 127 lokalizacji. To pozwala identyfikować niewielkie obszary w których jakość powietrza jest gorsza niż dla całego miasta. Przykładowo na podstawie zebranych danych można powiedzieć, że powietrze jest gorsze w Kostuchnie i Podlesiu a lepsze na Tysiącleciu i Paderewskiego – podkreśla wiceprezydent Mariusz Skiba. – Na wskazania czujników nałożymy zgłoszenia wpływające od mieszkańców do Straży Miejskiej oraz lokalizacje, w których strażnicy wręczali mandaty za spalanie śmieci. Tym samym chcemy doprowadzić do tego, by w każdej dzielnicy miasta zlokalizować 100 największych trucicieli i następnie skupić nasze wysiłki na tym, by właśnie w tych lokalizacjach zostały priorytetowo wymienione stare kotły – dodaje wiceprezydent i przypomina, że urzędnicy nie tylko będą mogli prosić, ale też wymagać.
Zgodnie z uchwałą sejmiku województwa śląskiego od ROK będzie obowiązywać zakaz używania najgorszych kotłów tzw. bezklasowych. Z informacji posiadanych przez urzędników wynika, że często najwięksi truciciele posiadają właśnie kotły bezklasowe.
Do walki z niską emisją przyczyniają się też kontrole Straży Miejskiej realizowane m.in. z użyciem drona. O ile w 2016 roku co szósta kontrola potwierdzała spalanie śmieci, to w 2018 r. (na 4429 przeprowadzonych kontroli) już tylko co 30 – co potwierdza skuteczność działań edukacyjnych. W ramach ubiegłorocznych kontroli nałożono 97 mandatów karnych z art. 191 Ustawy o odpadach o łącznej wysokości ponad 13 tys. zł złotych oraz 9 grzywien w wysokości 1050 złotych w drodze mandatu karnego egzekwując przepisy prawa miejscowego w tym zapisy tzw. Uchwały Antysmogowej dla województwa śląskiego. Stałe zadania z zakresu ochrony środowiska w sezonie grzewczym wykonuje łącznie 35 przeszkolonych strażników posiadający upoważnienia Prezydenta Miasta Katowic do przeprowadzania kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska (30 strażników dzielnicowych, 5 strażników Zespołu ds. Ochrony Środowiska). Docelowo, w przypadku wystąpienia stanów alarmowych istnieje możliwość zintensyfikowania działań kontrolnych poprzez oddelegowanie pozostałych, posiadających upoważnienia 57 strażników.
W 2019 roku katowiccy strażnicy miejscy przeprowadzili przyjęli 717 interwencji (zgłoszeń mieszkańców) dotyczących spalania odpadów. W związku z zachodzeniem podejrzenia, iż duże zadymienie i nieprzyjemny zapach może wynikać ze spalania odpadów strażnicy przeprowadzili 1 579 kontroli palenisk. W wyniku podjętych działań strażnicy ujawnili łącznie 76 wykroczeń związanych ze spalaniem odpadów na terenach nieruchomości, z czego nałożyli 58 mandatów karnych, wobec 16 osób zastosowano środek oddziaływania wychowawczego, a w 2 przypadkach wystąpiono z wnioskiem o ukaranie do sądu. W trakcie 16 kontroli strażnicy pobrali reprezentatywne próbki popiołu pobranego bezpośrednio z palenisk do analizy – wylicza Mariusz Sumara, zastępca komendanta straży miejskiej.
Ponadto, strażnicy egzekwując przepisy prawa miejscowego w tym zapisy tzw. Uchwały Antysmogowej dla województwa śląskiego, zabraniającej między innymi spalania biomasy o wilgotności powyżej 20% (w tym pozostałości roślinnych), nałożyli 13 grzywien w drodze mandatu karnego, a w 2 przypadkach zastosowali środki oddziaływania wychowawczego. W okresie od 7 lutego do 28 marca 2019 roku strażnicy Zespołu ds. Ochrony Środowiska przeprowadzili 4 kontrole wspólnie z pracownikami firmy FlyTronic S.A. z Gliwic, podczas których wykorzystano specjalistyczny sprzęt w postaci dronów z głowicą pomiarową. W tym roku przeprowadzonych będzie jeszcze kilkanaście kontroli z jego wykorzystaniem.
Ile jest kotłów w Katowicach?
Rozszerzamy istniejącą bazę inwentaryzacyjną w ramach pilotażowego projektu ZONE realizowanego na Murckach o obszar całego miasta. Katowice przystąpiły do pilotażowego projektu o projekt „Zintegrowany system wsparcia polityk i programów Ograniczenia Niskiej Emisji" (ZONE), który polega na wykonaniu inwentaryzacji źródeł ciepła stosowanych na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody w budynkach. Do końca roku planujemy przeanalizować systemy grzewcze dzielnicy Murcki, a w przyszłym roku projekt zostanie rozszerzony. Inwentaryzacja źródeł ciepła rozszerzona zostaje o dane z udzielonych przez miasto Katowice dotacji celowych, danych KZGM, spółdzielni i spółek mieszkaniowych, przedsiębiorstw energetycznych, a także wyników kontroli katowickich strażników miejskich. Równolegle podejmujemy współpracę z Korporacją Mistrzów Kominiarskich Województwa Śląskiego, w celu otrzymywania informacji o źródłach ciepła opalanych paliwami stałymi uzyskanych podczas rocznych przeglądów systemów kominowych. Dodatkowo, w celu objęcia inwentaryzacją jak największej ilości lokali mieszkalnych, wystąpimy do Rad Jednostek Pomocniczych i Radnych Miasta Katowice z propozycją włączenia się w akcję oraz przeprowadzeniem kierunkowych szkoleń.
Jednocześnie rusza cykl spotkań w dzielnicach. Zaplanowano 11 spotkań z mieszkańcami miasta Katowice podczas których prezentowane będą działania miasta w zakresie ochrony powietrza oraz dotacyjny system wsparcia dla mieszkańców z budżetu miasta Katowice na zmianę systemów grzewczych i montaż OZE.
Organizując spotkania na początku sezonu grzewczego chcemy zwrócić uwagę mieszkańcom na bezpieczne, a zarazem efektywne wykorzystanie źródeł ciepła – stwierdza wiceprezydent Mariusz Skiba.
Na spotkaniach obecni będą kominiarze z Korporacji Mistrzów Kominiarskich Województwa Śląskiego, Strażnicy Miejscy z Katowic a w niektórych lokalizacjach, pracownicy lokalnych przedsiębiorstw ciepłowniczych.
Rada ds. Poprawy Jakości Powietrza
Dziewięcioosobową Radę ds. Poprawy Jakości Powietrza powołał prezydent Marcin Krupa. W jej skład wchodzą przedstawiciele urzędu miasta, odpowiedzialni za ochronę powietrza i energetykę, ale również zewnętrzni eksperci, lekarze i szerokie grono przedstawicieli nauki. Jej celem jest szukanie nowych rozwiązań a także ocena działań już podejmowanych przez miasto.
Członkowie Rady dostrzegli inicjatywy, które często wykraczają poza obowiązujące wymogi prawne dotyczące ochrony powietrza i mające charakter aktywności podejmowanej w dłuższej perspektywie czasu, a nie tylko działań dorywczych czy w okresie chwilowego trendu. Do takich działań należy:
- program dofinansowania wymiany bezklasowych kotłów, preferujący np. wymianę kotła węglowego na ogrzewanie gazowe czy elektryczne,
- nowe działania miasta w ramach programu pomocy najuboższym i walki z ubóstwem energetycznym, np. w uzasadnionych przypadkach dofinansowanie również wkładu własnego, który jest wymagany aby uzyskać dofinansowanie na wymianę źródła ciepła.
Pozytywny odbiór członków Rady, uzyskało zaangażowanie miasta w projekty międzynarodowe pozwalające na wprowadzenie rozwiązań i innowacji zgodnych ze standardami europejskimi. Tutaj należy wymienić, powstanie stacjonarnego punktu konsultacyjnego dla mieszkańców. Wymiana doświadczeń z miastami partnerskimi, w ramach projektu MOLOC, doprowadziła do powstania w zeszłym roku – Miejskiego Centrum Energii. Kolejnym przykładem innowacyjnego podejścia miasta jest montaż 127 czujników jakości powietrza w placówkach edukacyjnych (żłobkach, przedszkolach i szkołach) oraz placówkach służby zdrowia, jest to najgęstsza sieć czujników należących do miasta w Polsce. Konsekwencją tego działania jest wzrost świadomości dotyczącej narażenia dzieci na zanieczyszczenia w konkretnej lokalizacji (szkole, miejscu zamieszkania), wzrost presji społecznej i tym samym większa akceptacja dla działań związanych z ochroną powietrza.
Podczas spotkań Rady, w gronie ekspertów i naukowców, szukamy również obszarów wymagających poprawy oraz nowych rozwiązań, efektem czego są rekomendacje. Przykładem proponowanych działań jest wdrożenie pilotażowego monitoringu jakości powietrza wewnętrznego w kilku placówka edukacyjnych (przedszkolach) oraz ocena skuteczności instalacji służących poprawie jakości powietrza (np. oczyszczaczy powietrza) w ramach projektu AWAIR – mówi dr Beata Urych, Zakład Oszczędności Energii i Ochrony Powietrza w Głównym Instytucie Górnictwa i członek Rady ds. Poprawy Jakości Powietrza i dodaje, że chcąc uzyskać jak największy efekt redukcji ilości emitowanych zanieczyszczeń a także ograniczenia emisji substancji rakotwórczych, Rada zaproponowała wytypowanie w każdej dzielnicy tzw. największych „trucicieli". - Następnie, już w tych konkretnych lokalizacjach, zwiększenie ilości kontroli, ale także intensyfikacji działań informacyjno-edukacyjnych związanych np. przedstawieniem, jakie są możliwości uzyskania dofinansowania, zapoznanie z wymogami uchwały antysmogowej, pouczenie o zakazie spalania odpadów czy paliw niskiej jakości. W działania te powinni zostać zaangażowani strażnicy miejscy, pracownicy MOPS-u, radni jednostek pomocniczych przy wsparciu merytorycznym kominiarzy i audytorów energetycznych – mówi dr Beata Urych.
Inne rekomendacje Rady związane z działaniami edukacyjnymi dotyczą przygotowania filmików pokazujących „ścieżkę", sposób i korzyści z wymiany źródła ciepła, z udziałem osób starszych.
Zmiany w programie dotacji miasta
W najbliższym czasie poddamy też konsultacjom społecznym, wypracowane na spotkaniach Rady ds. Poprawy Jakości Powietrza propozycje zmian do Uchwały Rady Miasta Katowice w sprawie udzielania dotacji do zmian systemów grzewczych.
Do najważniejszych z nich należy wzrost dotacji do zmiany systemu ogrzewania z węglowego na pompę ciepła lub kocioł na biomasę – w tym przypadku wnioskodawca będzie mógł otrzymać dofinasowanie do 10 000 zł(do tej pory 6 000) – a także skrócenie okresu, w którym mieszkaniec Katowic może powtórnie złożyć wniosek o wymianę kotła węglowego na inny bardziej ekologiczny (za wyjątkiem węgla) z 10 lat do lat 7.
Pomoc społeczna
Katowice jako jedno z pierwszych miast wprowadziły zmiany w polityce wsparcia osób gorzej sytuowanych w związku ze wzrostem kosztów ogrzewania. Wprowadzenie w życie uchwały antysmogowej w wielu przypadkach spowodowała istotny wzrost kosztów ogrzania domów i mieszkań. Ponieważ zakazane zostały m.in. najtańsze na rynku muły oraz flotokoncentraty węglowe, część mieszkańców zmuszona jest do zakupu lepszych niż dotychczas, ale równocześnie droższych gatunków węgla. Dodatkowo sytuację pogarsza notowany od wielu miesięcy wzrost poziomu cen rodzimych paliw. Dlatego Urząd Miasta Katowice zdecydował się już dwa lata temu na wprowadzenie zmian w systemie pomocy społecznej, której podopieczni w zdecydowanej większości korzystają z pieców węglowych. Dofinansowanie do zakupu paliwa wynosi w Katowicach 900 zł, jednocześnie aby zachęcać mieszkańców do wymiany źródeł ciepła na ekologiczne od sezonu grzewczego 2018/2019 nową formę pomocy dla mniej zamożnych rodzin jest dofinansowania do kosztów ogrzewania elektrycznego lub gazowego, przy założeniu wcześniejszego wymienienia pieca węglowego. W 2018 roku pomocą na zakup opału objęto 1363 rodziny na łączną kwotę 1,3 mln zł. W tegorocznym budżecie na ten cel zarezerwowano 1,48 mln zł. Ponadto wypłacane są zasiłki energetyczne oraz zasiłki na dofinansowanie wkładu własnego przeznaczonego na zmianę systemu grzewczego z węglowego tradycyjnego na proekologiczne. W tym obszarze także są przeprowadzane kontrole, tak aby mieć pewność, że środki są wydatkowane na założony cel.
Strażnicy miejscy w okresie od 7 do 28 marca 2019 roku przeprowadzili 21 kontroli pod kątem spalania odpadów przez najemców mieszkań, którym Miejski Ośrodek Pomocy społecznej przekazał dotacje na zakup węgla. Kontrole te były przeprowadzone wspólnie z pracownikami Terenowych Punktów Pomocy Społecznej. Podczas kontroli nie ujawniono przypadków spalania odpadów – mówi Mariusz Sumara z katowickiej straży miejskiej.
Działania miasta przynoszą efekty – najlepsze powietrze w historii pomiarów!
Dane „systemu monitoringu powietrza" Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska z Katowic pokazują, że jakość powietrza w Katowicach się poprawia. – Podczas pierwszych III kwartałów tego roku mieliśmy w Katowicach najlepszą jakość powietrza w historii pomiarów. Dla okresu od początku stycznia do końca września wskaźnik stężenia pyłu PM 10 wynosił niespełna 33 (mikrogramy na m3), podczas gdy rok temu wynosił dla analogicznego okresu ponad 38, a dwa lata temu ponad 41. Inny słowy rok temu zapylenie powietrza w Katowicach było większe niż w tym roku o ponad 18%, a dwa lata temu o ponad 28% - podkreśla wiceprezydent Mariusz Skiba i zaznacza, że jakość powietrza w Katowicach zależy też od zaangażowania w walkę ze smogiem innych miast w aglomeracji śląskiej, gdyż „powietrze jest wspólne i nie zna granic".
Harmonogram spotkań informacyjnych dot. możliwości wymiany kotłów węglowych z dofinansowaniem Miasta Katowice:
- MDK Południe, Sołtysia 25, 16 października
- MDK Południe, Żeleńskiego 83, 17 października
- MDK Południe, Stellera 4, 23 października
- MDK Południe, Jankego 136, 24 października
- MDK Koszutka, Krzyżowa 1, 30 października.
