Czasami w naszym życiu można spotkać się z sytuacją, w której dowiadujemy się o popełnieniu czynu zabronionego przez osobę trzecią. Nie zawsze przestępstwo to musi być popełnione na naszą szkodę. Nierzadko zdarza się, że jesteśmy tylko świadkami lub też karalne zachowanie dotyczy osoby w pewien sposób nam bliskiej, np. sąsiada. Pojawia się wówczas wiele pytań: co robić, jak poinformować organy ścigania o popełnionym przestępstwie, czy mam obowiązek złożenia zawiadomienia itp. Poniższy wpis będzie próbą odpowiedzi na niektóre z nich.
Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie
Przepis art. 304 § 1 k.p.k. stanowi, że każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Obowiązek ten jest społeczny, a więc nieobwarowany żadną sankcją prawną. Konsekwentnie, osoba, która nie złoży zawiadomienia, nie podlega odpowiedzialności karnej. Od tej generalnej reguły są jednak wyjątki.
Mianowicie, z art. 304 § 2 k.p.k. wynika, że instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. Jeżeli zatem dojdzie do wykrycia przestępstwa w ramach wykonywanych funkcji publicznych, wówczas na takich osobach będzie ciążył już prawny, a nie jedynie społeczny obowiązek złożenia stosownego zawiadomienia. Różnica polega na tym, że niewykonanie obowiązku prawnego może skutkować odpowiedzialnością karną za niedopełnienie obowiązków na podstawie art. 231 § 1 k.k. W doktrynie przyjmuje się przy tym, że obowiązek złożenia zawiadomienia spoczywa na kierowniku danej jednostki. W przypadku szeregowego pracownika wystarczające jest poinformowanie swojego przełożonego o powzięciu wiedzy o popełnieniu przestępstwa.
Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa to pismo, które kierowane jest do organów prowadzących postępowanie karne. Co do zasady będzie to prokuratura, ale nie można wykluczyć także skierowania zawiadomienia np. do Policji czy CBA. Forma pisemna nie jest jednak wymagana. Zawiadomienie można bowiem równie dobrze złożyć ustnie, do protokołu. Dodatkowo warto zaznaczyć, że osoba zawiadamiająca będzie najczęściej tak czy inaczej przesłuchiwana jako świadek w postępowaniu przygotowawczym.
Jeżeli zdecydujemy się na złożenie doniesienia na piśmie, należy wiedzieć, iż pismo takie nie musi spełniać jakich szczególnych wymogów formalnych. Z pisma powinno jedynie wynikać, że w danym miejscu i czasie doszło być może do popełnienia określonego czynu zabronionego. W praktyce jednak, jeżeli zależy nam rzeczywiście na wszczęciu postępowania karnego przeciwko danej osobie, w zawiadomieniu powinno się bardzo precyzyjnie opisać zachowanie, które będzie przedmiotem oceny prawnokarnej, oraz wyszczególnić wszystkie możliwe środki dowodowe – czy to osobowe (świadkowie) czy dowody z dokumentów. Nie zaszkodzi wzbogacić naszego pisma także o stosowną argumentację prawną. Ma to szczególnie znaczenie w skomplikowanych, nietypowych sprawach. Przedstawienie adekwatnej interpretacji może pomóc organom postępowania karnego w sprawnym poprowadzeniu sprawy.
Zażalenie na odmowę wszczęcia śledztwa lub umorzenie śledztwa
Zdarza się, że prokurator odmawia wszczęcia śledztwa, nie dopatrując się podejrzenia popełnienia przestępstwa. Bywa również, że pomimo tego, że śledztwo zostało wszczęte, po pierwszych czynnościach dochodzi do jego umorzenia. W takim wypadku istnieje możliwość złożenia zażalenia do sądu na decyzję prokuratora. Uprawnienie to przysługuje stronie postępowania przygotowawczego, za którą uznaje się osobę pokrzywdzoną. Zaznaczyć niemniej trzeba, iż prawo to przynależy także osobie zawiadamiającej – jeśli jest to inna osoba niż pokrzywdzony, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw. W przypadku natomiast instytucji państwowej lub samorządowej, prawo to przysługuje niezależnie od tego, czy prawa tej instytucji zostały naruszone.
Zażalenie wnosi się do sądu za pośrednictwem prokuratury, która wydała decyzję będącą przedmiotem zażalenia. Samo zażalenie, w odróżnieniu od zawiadomienia, jest już dosyć sformalizowanym pismem i wymaga sprecyzowania stosownych zarzutów. Element ten ułatwia także sądowi należytą kontrolę postanowienia prokuratora.
Artykuł powstał we współpracy z Kancelarią Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel Kraków.
Polecamy również: